የኢትዮጵያ የመገናኛ ብዙሃን የቁጥጥር ስርዓት ምን መምሰል አለበት በሚለው ሃሳብ ላይ የሚነሳው ክርክር በሕግ ምላሽ ያገኘው በአዲሱ የመገናኛ ብዙሃን አዋጅ ቁጥር 1238/2021 ነው፡፡ በአስገዳጅ ሕግ ላይ ያልተመሰረተ የመገናኛ ብዙሃን የጋራ ቁጥጥር ስርዓት መዘርጋቱ የሀገሪቱ መገናኛ ብዙሃን ዘርፍ ራሱን በራሱ እንዲቆጣጠር እድል ሰጥቶታል፡፡ የተጋጋለ ብሔርተኝነት፣ የማህበረሰብ ግጭት እና የዜጎች መፈናቀል የኢትዮጵያን ፖለቲካዊ ሽግግር በተደጋጋሚ እየፈተነ ያለ ጉዳይ ቢሆንም ሃገሪቱ ለበርካታ የማህበረሰብ አደረጃጀቶች ፈቃጅና አካታች የሆነ ምህዳር በመፍጠር ላለፉት ሦስት ዓመታት በዲሞክራሲ ሸግግር ውስጥ በማለፍ ላይ ትገኛለች፡፡ በሂደት ላይ ያለውን አካታች የለውጥ ፕሮግራም እና የፖሊሲ ስነ ምህዳር መስፋት ተከትሎ የመገናኛ ብዙሃን ዘርፍ ተዋንያን በሀገሪቱ የርስ በርስ ቁጥጥር ስርዓት ውስጥ ያላቸውን ሚና በማሳደግ እንዲሁም የርስ በርስ የቁጥጥር አካሉ በአገሪቱ የመገናኛ ብዙሃን የአስተዳደር ስርአት ውስጥ ያለውን የቁጥጥር ሚና ለማሳወቅ የሚረዱ የህግና የአስተዳደር እርምጃዎችን ለመውሰድ የጋራ ትብብር እያደረጉ ይገኛሉ፡፡

ለሶስት አስርት ዓመታት ያህል በአምባ ገነን የመንግስት ስርዓት ውስጥ ሆን ተብሎ ሲዳከም በቆየው የመገናኛ ብዙሃን ዘርፍ ውስጥ እንዴት ጠንካራና ውጤታማ የርስ በርስ ቁጥጥር ስርዓት መገንባት ይቻላል የሚለው ጥያቄ አሁንም መሰረታዊ ተግዳሮት ነው፡፡ በአሁን ጊዜም ቢሆን ቀደም ሲል የነበረውን የተቋም ባህል በማስቀጠል ረገድ በአዲስ መልክ ጥብቅ የቁጥጥር ስርዓትን የመዘርጋት ሁኔታ ይስተዋላል፡፡ እየቀጠለ የመጣው የዘርፉ በፖለቲካ ባለቤትነት ተፅእኖ ስር የመውደቅ ሁኔታ የዘርፉን ታአማኒነት በመሸርሸር፤ የህዝብ አመኔታን ለማግኘት የሚጓዝበትን መንገድ ይበልጥ ውስብስብ እያደረገው ይገኛል፡፡

አዲሱ የመገናኛ ብዙሃን አዋጅ መገናኛ ብዙሃን ከፖለቲካ ሃይሎች ባለቤትነት ነጻ እንዲሆኑ ቢደነግግም በተግባር ግን የኢትዮጵያ መንግስት በዜና ዘጋቢ የመገናኛ ብዙሃን ተቋማት ውስጥ ከፍተኛውን የባለቤትነት ድርሻ ይዞ ይገኛል፡፡ ተቃዋሚ የፖለቲካ ፓርቲዎችም ቢሆኑ በቀጥታም ሆነ በተዘዋዋሪ መገናኛ ብዙሃንን በገንዘብ በመደገፍ፣ በማንቀሳቀስና በመምራት ላይ ይገኛሉ፡፡

ጠንካራ፣ ሙያዊ ብቃትን የተላበሰ እና የስነ-ምግባር መርሆችን የሚያከብር የመገናኛ ብዙሃን ዘርፍ መፍጠር እንዲሁም በፈቃደኝነት ላይ የተመሰረተ የርስ በርስ ቁጥጥር ስርዓት የመዘርጋት ሂደት ረጅም ጊዜ የሚወሰድ አድካሚ ስራ ነው፡፡

የርስ በርስ መገማገሚያ መድረክ ለመፍጠር በዘርፉ ተዋናዮችና አለም አቀፍ ባለድርሻ አካላት አማካኝነት ለአስርት አመታት ያህል ከተደረገ አድካሚ ጥረት በኋላ የኢትዮጵያ መገናኛ ብዙሃን ምክር ቤት በ2018 ዓ.ም እንዲቋቋም ተደርጓል፡፡ ከዚህ ጊዜ ጀምሮ ወደ 50 የሚጠጉ የመገናኛ ብዙሃን ተቋማት የምክር ቤቱ አባል ሆነዋል፡፡ ነገር ግን ምክር ቤቱ አሁንም ቢሆን ስራውን ሙሉ በሙሉ ተግባራዊ ለማድረግ በትግል ላይ ይገኛል፡፡

በስራ ላይ ያለ እና ተግባራዊ የሆነ የርስ በርስ የቁጥጥር ስርአት የመቋቋሙ አስፈላነት እንደተጠበቀ ሆኖ፤ ምክር ቤቱ በአሁን ጊዜ ባለው አሰራርና ቁመና ብቻ አገልግሎቱን በብቃት ሊሰጥ አይችልም፡፡ የመገናኛ ብዙሃን የርስ በርስ ቁጥጥር ስርአት ለሀገሪቱ አዲስ በመሆኑ የቁጥጥር ስርዓቱን ተግባራዊ ለማድረግ የዘርፉ ተዋንያንን በሙሉ ቀስ በቀስ ወደ መዋቅሩ ማስገባት ያስፈልጋል፡፡ በዚህም መሰረት የባለድርሻ አካላትን ተሳትፎ በማረጋገጥ እንዲሁም የሀገር ውስጥ፣ ቀጠናዊ እና አለም አቀፍ ልምዶችን በመውሰድ የርስ በርስ የቁጥጥር ስርአት በኢትዮጵያ ተግባራዊ ሊሆን እንደሚችል የጋራ መግባባት መፍጠር ያስፈልጋል፡፡

አሁን ባለንበት ሁኔታ በኢትዮጵያ ውስጥ ያለውን የርስ በርስ ቁጥጥር ስርዓት የማጠናከር ስራ ቀላል የሚባል አይደለም፡፡ በአዲሱ የመገናኛ ብዙሃን አዋጅ እንደተደነገገው የስነ-ምግባር መመሪያውን ተግባራዊነት ለማስፈፀም እስከቻሉ ድረስ ከመንግስት የቁጥጥር ስርዓት ውጪ የሆኑ አማራጭ የቁጥጥር ስርዓቶች እንዲኖሩ ይፈቀዳል እንዲሁም ይበረታታል፡፡

በአዋጁ ትርጓሜ መሰረት የርስ በርስ ቁጥጥር ስርአት ማለት ‹‹የመገናኛ ብዙሃን ተቋማት በፈቃደኝነት ላይ ተመስርተው የሚገዙበትን፣ የሙያ ሥነ ምግባርና የመልካም አሠራር ደንብ የሚያወጡበትን፣ የዘርፈን የሙያ ብቃት የሚያሳድጉበትን እና የተጠቃሚውን ህብረተሰብ ቅሬታዎች የሚያስተናግዱበትን አሰራር በመዘርጋት ራሳቸውን ለህዝቡ ተጠያቂ አድርገው እርስ በእርስ የሚተራረሙበት ሂደት ነው፡፡››

ይህም የጥናት ፅሁፍ የሚዳስሰው በፈቃደኝነት ላይ የተመሰረተ የርስ በርስ መገማገሚያ ስርዓትን በመዘርጋት፣ የህዝብ ቅሬታን ተቀብሎ በማስተናገድ እና ተጠያቂነትን በማረጋገጥ ሂደት ውስጥ እያጋጠሙ ያሉ ዋና ዋና ችግሮችንና እና ተስፋ ሰጪ እድሎችን ነው፡፡